Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hồi phục sau đại dịch Covid-19, ngành thực phẩm đã trở thành một trong những lĩnh vực phát triển mạnh mẽ nhất.

Khác với thời kỳ dịch bệnh khi người tiêu dùng chủ yếu tập trung vào tính tiện lợi, nay nhu cầu hướng tới thực phẩm an toàn và có lợi cho sức khỏe đang ngày càng gia tăng. Việc hiểu rõ về thực phẩm an toàn và cách lựa chọn chúng một cách khoa học đã trở thành vấn đề cấp thiết đối với mỗi gia đình.

Khái niệm về thực phẩm an toàn

Thực phẩm an toàn được định nghĩa là những sản phẩm có nguồn gốc, xuất xứ minh bạch, không chứa các tạp chất có hại và không vượt quá ngưỡng cho phép về dư lượng các chất hóa học.

Theo quy định tại Thông tư số 50/2016/TT-BYT của Bộ Y Tế, mức dư lượng tối đa cho phép (MRL – Maximum Residue Level) của thuốc bảo vệ thực vật phải được kiểm soát chặt chẽ.

Các chất cấm trong thực phẩm bao gồm: thuốc trừ sâu, kháng sinh dùng trong chăn nuôi, hóa chất kích thích tăng trưởng, chất bảo quản độc hại và các tạp chất khác. Khi mức dư lượng MRL vượt ngưỡng cho phép, thực phẩm có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Tác hại của thực phẩm không an toàn

Việc tiêu thụ thực phẩm an toàn có chứa hóa chất vượt ngưỡng có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng tùy theo loại chất độc hại.

Hóa chất bảo vệ thực vật có thể gây co giật cơ bắp, tổn thương tim mạch, khó thở và ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Các chất kháng sinh dư lượng trong thực phẩm an toàn có thể gây ngộ độc cấp tính, suy tủy xương, suy thận, suy gan và trong dài hạn có thể dẫn đến ung thư.

Đặc biệt nguy hiểm là các chất kích thích tăng trưởng, có thể gây ngộ độc, ung thư, suy yếu hệ miễn dịch và rối loạn nội tiết. Nếu tích tụ lâu dài trong cơ thể, những chất này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Vai trò của thực phẩm an toàn an toàn

Thực phẩm an toàn không chỉ cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết mà còn đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc sản xuất và tiêu thụ thực phẩm an toàn còn góp phần nâng cao uy tín và chất lượng sản phẩm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu.

Cách nhận biết rau củ quả an toàn

Khi lựa chọn rau củ quả, người tiêu dùng cần quan sát kỹ các yếu tố: hình dáng, kích thước, màu sắc và mùi vị. Những sản phẩm an toàn thường có màu sắc tự nhiên, không quá bắt mắt hay xanh mướt bất thường.

Thay vì chọn những loại rau có kích cỡ lớn bất thường, nên ưu tiên những sản phẩm có kích thước bình thường, hình dáng nguyên vẹn, không bị dập nát hay héo úa.

Đối với rau ăn lá, nên chọn những loại có thân nhỏ, lá to, không dễ gãy. Một dấu hiệu tích cực là có những lỗ sâu nhỏ trên lá – điều này chứng tỏ rau không sử dụng thuốc trừ sâu.

Rau ăn củ an toàn thường có phần củ không quá lớn, không nhẵn nhụi hoàn hảo nhưng cuống vẫn tươi. Rau ăn quả nên chọn kích thước vừa phải, không căng bóng quá mức hay có vết nứt dọc theo thân.

Với trái cây, cần chú ý chọn những quả có cuống tươi, màu sắc tự nhiên, cầm lên có cảm giác nặng và chắc tay. Tránh những quả mềm nhũn, ọp ẹp.

Chuối an toàn thường có màu không đều, có thể có những vết đóm nâu đen, thay vì màu vàng đồng đều với cuống xanh bất thường. Cam tốt có hương thơm tự nhiên, vỏ dày, cuống cao tươi và các nốt tinh dầu to rõ.

Lựa chọn thực phẩm an toàn động vật an toàn

Thực phẩm an toàn có nguồn gốc động vật cần được lựa chọn cẩn thận về độ tươi và chất lượng. Thịt bò chất lượng có màu đỏ tươi, sợi thịt mịn, mỡ màu vàng nhạt, gân trắng và không có mùi hôi. Khi ấn tay vào, thịt bò tốt có độ đàn hồi và không dính tay.

Thịt heo an toàn có da mỏng, mỡ trắng, màu hồng tươi, không nhớt, không rỉ nước và có mùi thơm đặc trưng. Thịt gà chất lượng có màu sắc tự nhiên, độ đàn hồi tốt, thớ thịt mịn, không có vết bẩn. Đặc biệt lưu ý tránh những con gà có lớp mỡ bên trong màu khác với da bên ngoài – dấu hiệu của việc nhuộm hóa chất.

Đối với cá, nên chọn những con còn tươi sống. Nếu mua cá đã chết, cần chọn những con có mang đỏ tươi, thịt chắc, có độ đàn hồi, mắt trong suốt và không có mùi hôi. Tránh những con cá có mắt lõm, miệng hé, mang xám hoặc tím.

Hướng dẫn chọn hải sản

Hải sản là nhóm có nguy cơ cao bị nhiễm kháng sinh hoặc tạp chất. Hải sản bị nhiễm hóa chất thường có mùi lạ, ít nhớt và không có độ đàn hồi. Tôm tốt có đầu dính chặt thân, gạch không chảy ra, thịt rắn chắc có mùi tanh đặc trưng, vỏ sáng bóng.

Mực chất lượng có kích thước không quá lớn, không mùi ôi thiu, đầu và thân không tách rời, có độ đàn hồi. Mực nang tốt có thịt trắng đục như mứt dừa, mực ống có lớp thịt trắng hồng, chưa vỡ túi mật.

Cua phải được mua khi còn sống vì cua chết sẽ tiết ra histidine gây ngộ độc, đau bụng, nôn mửa. Càng để lâu sau khi chết, lượng histidine càng nhiều và nguy cơ ngộ độc càng cao.

Thực phẩm an toàn đóng gói và bảo quản

Thực phẩm an toàn đóng hộp hoặc có bao bì cần được kiểm tra kỹ về hạn sử dụng, tên sản phẩm, nhà sản xuất, ngày sản xuất, thành phần và hướng dẫn bảo quản. Tuyệt đối không mua những hộp có dấu hiệu phồng từ bên trong – báo hiệu thực phẩm đã bị vi sinh vật phân hủy.

Những chất dinh dưỡng cần thiết

Vitamin C là chất dinh dưỡng quan trọng giúp tăng cường sức đề kháng, chống lại bệnh tật, cải thiện hấp thụ khoáng chất và hỗ trợ tuần hoàn máu. Liều khuyến nghị là 90mg/ngày cho nam và 75mg/ngày cho nữ.

Vitamin D cần thiết cho hấp thụ canxi, phát triển xương, hỗ trợ chức năng não, ngăn ngừa tiểu đường và tăng cường miễn dịch. Liều khuyến nghị là 600 IU cho người dưới 70 tuổi và 800 IU cho người trên 71 tuổi.

Protein hỗ trợ giảm cân, tăng cơ, cải thiện giấc ngủ, ổn định huyết áp và tăng cường chức năng não. Nam giới cần 56g/ngày, nữ giới cần 46g/ngày.

Thực phẩm an toàn hữu cơ

Thực phẩm an toàn hữu cơ (Organic) được sản xuất theo quy trình an toàn, không sử dụng hóa chất, chất phóng xạ, sinh vật biến đổi gen, kháng sinh hay hormone. Mặc dù có giá thành cao hơn, nhưng thực phẩm an toàn hữu cơ cung cấp trọn vẹn chất dinh dưỡng và rất tốt cho sức khỏe.

Nguyên tắc bảo quản thực phẩm an toàn

Bảo quản đúng cách là yếu tố quan trọng giúp duy trì độ an toàn và chất dinh dưỡng của thực phẩm an toàn. Rau củ quả sau khi mua cần được rửa sơ, để ráo, loại bỏ phần không an toàn, phân loại và đựng trong hộp thực phẩm, màng bọc hoặc túi zip có lỗ thoát khí, sau đó bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.

Thịt, cá, hải sản cần được rửa sạch, để ráo, cắt thành từng phần vừa đủ sử dụng, bọc bằng màng thực phẩm hoặc hộp đựng và bảo quản trong ngăn đông.

Đối với các doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn, việc sử dụng máy đóng gói tự động hoặc bán tự động là giải pháp hiệu quả để bảo quản thực phẩm an toàn, bao gồm các phương pháp như đóng hộp, đóng gói, sấy khô, đông lạnh và hút chân không.

Việc lựa chọn và bảo quản thực phẩm an toàn không chỉ đảm bảo sức khỏe cho gia đình mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững ngành thực phẩm nước nhà.